जस्ताीकृत इस्पात कुण्डली क्या है ?

एकः जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः जस्तास्तरेन लेपितेन इस्पातस्य एकः लुलितपत्रः अस्ति । इदं जिंक-स्तरं इस्पातस्य जङ्गम-क्षति-तः रक्षति, येन कुण्डलः प्रबलः, टिकाऊ च भवति । अस्माकं कम्पनी उच्चगुणवत्तायुक्तानि जस्तायुक्तानि इस्पातकुण्डलानि उत्पादानि प्रदाति यत् निर्माणस्य, निर्माणस्य, वाहनभागस्य च कृते कारखानानां निर्मातृणां च व्यापकरूपेण उपयुज्यते। २०२२ तमे वर्षे विश्वव्यापीरूपेण प्रायः १४ कोटिः जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः निर्मितः, चीनस्य अग्रणी उत्पादनं च अभवत् । अस्माकं उत्पादाः विविध-उद्योगेषु विश्वसनीय-जस्ता-इस्पात-कुण्डलानां वर्धमान-माङ्गं पूरयितुं निर्मिताः सन्ति ।

कुञ्जी टेकअवेज 1 .

• जस्ती इस्पातकुण्डलं इस्पातेन जस्ताद्वारा आच्छादितम् अस्ति । जस्ता जस्ताजङ्गमं निवारयितुं साहाय्यं करोति तथा च इस्पातं दीर्घकालं यावत् स्थास्यति। एतेन इस्पातं बहुषु विषयेषु प्रबलं, शुभं च भवति ।

• जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य भिन्नाः प्रकाराः, ग्रेड् च सन्ति । प्रत्येकं प्रकारः कतिपयेषु कार्येषु सर्वोत्तमरूपेण कार्यं करोति । स्थूलजंक-लेपनानि बहिः उत्तमरीत्या रक्षन्ति । अन्तः वा रूपस्य कृते कृशलेपनं श्रेष्ठं भवति।

• हॉट-डाइप, पूर्व-गलवनाइजिंग, तथा विद्युत-गैलवेजिंग जिंक जोड़ने के उपाय हैं। प्रत्येकं मार्गं भिन्नं स्थूलतां दृष्टिं च ददाति। प्रत्येकं विशेष आवश्यकतानां कृते उपयुज्यते।

• जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य निर्माणे, कार, गृहयन्त्रेषु च बहुधा उपयोगः भवति । धनस्य रक्षणाय सहायकं भवति यतोहि तस्य मरम्मतस्य न्यूनतायाः आवश्यकता न्यूना च आवश्यकता भवति ।

• सम्यक् कुण्डलं चिन्वितुं मोटाई, जस्तालेप, ग्रेड, कुत्र तस्य उपयोगः भविष्यति इति विषये चिन्तनं भवति । एतेन सुनिश्चितं भवति यत् एतत् सम्यक् कार्यं करोति तथा च दीर्घकालं यावत् स्थास्यति।

जस्ती इस्पात कुण्डल अवलोकन 1 .

किं जस्तायुक्तं इस्पातकुण्डलम् .

एकः जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः सपाटः इस्पातपत्रः अस्ति । एकस्मिन् कुण्डले लुण्ठितं भवति। कुण्डलं जिंक-स्तरेन आच्छादितम् अस्ति । जस्ता जस्ता इस्पातं जङ्गमतः जंगतः च सुरक्षितं करोति। जस्ती स्टील कुण्डल जैसे कारखानों एवं निर्माता। इदं बलवन्तं दीर्घकालं यावत् स्थास्यति। कठिने मौसमे अपि सम्यक् कार्यं करोति। जस्तास्तरः जलं वायुं च अवरुद्धं करोति । एतेन जङ्गमस्य निर्माणं निवारयितुं साहाय्यं भवति । यदा कुण्डलः बहिः भवति तदा जस्ता आक्सीजनं आर्द्रतां च मिलति । एतत् कृशं चलच्चित्रं करोति यत् कुण्डलस्य रक्षणं करोति । एतत् चलच्चित्रं कुण्डलं प्रतिरोधयितुं साहाय्यं करोति ।

जस्तायुक्तस्य स्टील-कुण्डलस्य बहवः महत्त्वपूर्णाः गुणाः सन्ति-

नोटः - Zinc स्तर कोइल प्रतिरोधक रसायनों को सहायक करता है। इदं 6 तः 12 पर्यन्तं PH युक्तेषु स्थानेषु स्थिरं तिष्ठति कुण्डलः दीर्घकालं यावत् 200°C पर्यन्तं तापं सम्भालितुं शक्नोति। अल्पकालं यावत् 300°C यावत् समयः भवितुं शक्नोति ।

प्रमुख विनिर्देश 1 .

निर्मातारः बहुषु आकारेषु जस्तायुक्तं स्टील-कुण्डलं कुर्वन्ति । ते भिन्नानि स्थूलानि अपि कुर्वन्ति। सर्वाधिकं सामान्यं विशेषताः स्थूलता, विस्तारः, कुण्डलभारः, अन्तःव्यासः च सन्ति । एते क्रेतारः स्वस्य आवश्यकतानां कृते उत्तमं कुण्डलं चिन्वन्ति इति साहाय्यं कुर्वन्ति।

विनिर्देश पैरामीटर 1 .	सामान्य श्रेणी / मूल्य 1 .
स्थूलता २.	०.१२ मिमी पर्यन्तं ०.८ मि.मी.(केचन ४.० मि.मी.
विस्तार	६०० मि.मी.तः १५०० मि.मी.(केचन स्रोताः ६०० मि.मी.तः १२५० मि.मी.)
कुण्डलभारः २.	3 से 8 मेट्रिक टन (मानक), अनुरोध पर 25 मेट्रिक टन तक
कुण्डल व्यास 10 कुण्डल 10 .	508 मिमी या 610 मिमी .

जिंक लेपन मोटाई अतीव महत्त्वपूर्ण है। कुण्डलः कियत् सम्यक् जङ्गमेन सह युद्धं करोति इति प्रभावितं करोति। कुण्डलं कियत्कालं यावत् स्थास्यति इति अपि परिवर्तते । भिन्न-भिन्न-कुण्डलेषु भिन्नाः लेपन-भाराः, स्थूलताः च भवन्ति । अधोलिखिता सारणी सामान्यप्रकाराः तेषां विशेषताः च दर्शयति ।

कुण्डलस्य उपरि जिंक यथा स्थाप्यते तत् तस्य स्थूलतां परिवर्तयति। हॉट-डाइप गैलवानाइजिंग मोटी लेप करता है। एते प्रायः ४५ तः १०० माइक्रोमीटर् यावत् भवन्ति । विद्युत-गलवेजिंग कृश लेप करता है। एते २.५ तः २५ माइक्रोमीटर् पर्यन्तं भवन्ति । घनलेपाः उत्तमरीत्या रक्षन्ति परन्तु अधिकं मूल्यं व्यययन्ति। कृशाः लेपाः सुचारुतया दृश्यन्ते, अन्तः वा अलङ्कारार्थं वा उपयुज्यन्ते ।

जस्ताीकृत इस्पातकुण्डलेन अन्तर्राष्ट्रीयमानकानां अनुसरणं करणीयम्। एतेषु नियमेषु कुण्डलं सुरक्षितं दृढं च भवति इति सुनिश्चितं कुर्वन्ति। केचन महत्त्वपूर्णाः मानकाः सन्ति- १.

• ASTM तथा ISO मानकों को लेपिंग वजन एवं मोटाई के नियम निर्धारित करते हैं।

• परीक्षणेषु जस्ता इस्पातस्य कियत् उत्तमं लसति तथा च कथं लेपनं अपि अस्ति इति परीक्षते।

• लवणस्य स्प्रे इत्यादिभिः प्रकारैः जंगप्रतिरोधस्य परीक्षणं भवति ।

प्रकार एवं ग्रेड 1 .

जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः विभिन्नप्रकारेषु ग्रेडेषु च आगच्छति । प्रत्येकं प्रकारस्य कतिपयेषु कार्येषु विशेषविशेषताः सन्ति ।

• हॉट-डाइप जस्ती इस्पात कुण्डलानि: एते कुण्डलाः गलित-जिन्क्-मध्ये इस्पातं डुबकी मारिताः भवन्ति । एतेन स्थूलः, कठिनः स्तरः भवति यः जङ्गमं स्थगयति । निर्मातारः छतानि, वेष्टनानि च इत्यादीनां बहिः वस्तूनाम् कृते हॉट-डिप्-कुण्डलानां उपयोगं कुर्वन्ति ।

• विद्युत-गैलवेनिज्ड् स्टील-कुण्डलानि : एते कुण्डलाः समाधाने विद्युत्-उपयोगं कृत्वा जिंक् प्राप्नुवन्ति । स्तरः कृशः, स्निग्धः च भवति । कारखानानि कार-भागानाम्, उपकरणानां च कृते एतानि कुण्डलानि उपयुज्यन्ते येषां सुन्दरं रूपं आवश्यकं भवति ।

ग्रेड्स् 'g' तथा सङ्ख्यायाः उपयोगं कुर्वन्तु । संख्यायां ज्ञायते यत् कुण्डले जिंक् कियत् अस्ति । बृहत्तरसङ्ख्यानां अर्थः अधिकजिन्क्, उत्तमसंरक्षणं च भवति । G60, G90, तथा G275 सामान्य ग्रेड हैं।

ग्रेड प्रकार 1 .	वर्णनम्‌	ठेठ अनुप्रयोग 1 .
वाणिज्यिक ग्रेड 1 .	बृहत्तमः विपण्यभागः; निर्माणे सामान्यप्रयोगः २.	छत, siding .
रेखांकन गुणवत्ता 1 .	शीत-रोल-युक्त-इस्पात-उत्पादने प्रयुक्तम् ।	मोटर वाहन, उपकरण 1 .
उच्च शक्ति कम मिश्र धातु .	उच्च शक्ति एवं स्थायित्व	सेतुः, भवनानि, जहाजाः .
संरचनात्मक ग्रेड 1 .	सेतुनिर्माणे भवनानि च उपयुज्यन्ते ।	संरचनात्मक रूपरेखाएँ 1 .
अन्ये २.	विशेष गुणों के साथ विशेष ग्रेड	विभिन्न विशेष अनुप्रयोग 1 .

प्रत्येकं ग्रेड सह यांत्रिकगुणाः परिवर्तन्ते। अधोलिखिता सारणी दर्शयति यत् कथं बलं लचीलापनं च भिन्नं भवति:

जस्ताीकृत इस्पातकुण्डलस्य भिन्नाः पृष्ठीयसमाप्तयः सन्ति:

• नियमितरूपेण स्पन्दितम् : भवन्तः जिंकस्फटिकं द्रष्टुं शक्नुवन्ति। निर्माणे तस्य उपयोगः भवति ।

• न्यूनतमं स्पैंगलम् : लघुतरस्फटिकाः सुचारुतरं पृष्ठं कुर्वन्ति । कार एवं उपकरणों में प्रयोग किया जाता है।

• शून्यं स्पैङ्गल् : कोऽपि स्फटिकः न दृश्यते। पृष्ठभागः चञ्चलः स्निग्धः च भवति। खाद्य एवं रासायनिक उद्योगों में प्रयोग किया जाता है।

• विशेषलेपनम् : केषुचित् कुण्डलेषु अङ्गुलिचिह्नानां, जीवाणुनां, तापस्य वा अतिरिक्तस्तराः सन्ति ।

युक्तिः- स्वस्य कार्यस्य कृते समीचीनप्रकारस्य ग्रेडस्य च चिनुत। बहिः अथवा कठिनस्थानानां कृते स्थूललेपनं उच्चश्रेणी च सर्वोत्तमा भवति। अन्तः वा अलङ्कारस्य वा कृते कृशाः लेपाः, स्निग्धपरिष्करणं च उत्तमम् अस्ति।

उत्पादन विधि 1 .

हॉट-डिप् गैलवानाइजिंग 1 .

इस्पातकुण्डलानां रक्षणस्य सर्वाधिकं लोकप्रियः मार्गः हॉट-डाइप्-गैलवानाइजिंग् अस्ति । प्रथमं श्रमिकाः इस्पातं स्वच्छं कुर्वन्ति। ते पृष्ठं अचारं कृत्वा निष्प्रभावीकुर्वन्ति। तदनन्तरं, ते गलितजिन्क् मध्ये कुण्डलं डुबन्ति। एतेन एकः प्रबलः जिंक-आयरन मिश्र धातुः स्तरः भवति । डुबकी के बाद कुण्डली कूल करती है। श्रमिकाः तत् निष्क्रियतायाः, तैलस्य च सह व्यवहारं कुर्वन्ति। एते सोपानानि लेपनदण्डस्य सहायकानि भवन्ति तथा च उत्तमं दृश्यन्ते। निरीक्षकाः मोटाईं, लेपनं कथं दृश्यते इति परीक्षते। ततः, कुण्डलं समाहितं भवति। जस्तास्तरः स्थूलः भवति, प्रायः ४५ तः ८५ माइक्रोमीटर् । एतत् ASTM A123, A653 इत्यादीनां नियमानाम् सङ्गतिं करोति । प्रक्रिया इस्पातं जङ्गमं, खरचं च युद्धं कर्तुं साहाय्यं करोति। बहिः भवनानां कठिनकार्यस्य च कृते महान् अस्ति।

प्रक्रिया प्रवाहः 1 .

1. सामग्रीं सज्जीकृत्य स्वच्छं कुर्वन्तु .

2. अचार एवं ग्रीस को हटा दें .

3. प्रक्षाल्य एवं निष्प्रभावी करण .

4. पूर्व उपचार कोटिंग add 1 .

5. गलित जिंक में डुबकी .

6. शीतलं कृत्वा कुण्डलस्य चिकित्सां कुर्वन्तु।

7. कुण्डलं समतलं कृत्वा छटां कुर्वन्तु।

8. गुणवत्तायाः कृते निरीक्षणं कुर्वन्तु .

9. कुण्डलेषु कटयन्तु, रोलन्तु च ।

10. उत्पाद को पैक कर डालें।

पूर्व-गलन्तीकरण 1 .

इस्पातस्य चक्रे आकारस्य पूर्वं Galvanizing भवति । श्रमिकाः प्रथमं इस्पातपत्रं स्वच्छं कुर्वन्ति। ततः, ते तत् रेखायां गलितजंकद्वारा तत् चालयन्ति। एतेन स्निग्धः अपि च जस्तास्तरः अपि भवति । लेपनं प्रायः २० तः ३० माइक्रोमीटर् स्थूलं भवति । समाप्तिः उज्ज्वलः सुलभः च भवति। इस्पातपूर्वस्य पूर्व-ग्वानाइज्ड् इस्पातस्य मूल्यं न्यूनं भवति तथा च बृहत्-कार्यस्य कृते उत्तमं कार्यं करोति । परन्तु, कट किनारे वेल्ड्स च नग्न इस्पातं दर्शयितुं शक्नुवन्ति। अस्य अर्थः अस्ति यत् जङ्गमसंरक्षणं न्यूनं भवति । पूर्व-गैलवेनिजिंग् इण्डोर-वस्तूनाम् अथवा भागानां कृते सर्वोत्तमम् अस्ति, येषां सुन्दरं दृश्यते।

गुणः	हॉट-डिप् गैलवानाइजिंग 1 .	पूर्व-गलन्तीकरण 1 .
लेपन स्थूलता 1 .	४५-८५माम् २.	२०-३०μm .
कवरेज 1 .	पूर्ण, सहित किनारों सहित	न तु कटधारेषु .
समापन	चर 1 .	एकरूप, उज्ज्वल 1 .
सर्वोत्तम उपयोग 1 .	बहिः, भारी-कर्तव्यम् .	इनडोर, दृश्यमान भाग

विद्युतगैलवेजिंग 1 .

इलेक्ट्रोगैल्वेजाइजिंग् इत्यनेन इस्पातेन जस्ताया सह व्याप्तं कर्तुं विद्युतस्य उपयोगः भवति । श्रमिकाः प्रथमं इस्पातं स्वच्छं कुर्वन्ति। ततः, ते तत् विशेषसमाधाने स्थापयन्ति। जस्ता-आयनाः इस्पातं लप्य कृशं, स्तरं अपि कुर्वन्ति । लेपनं प्रायः ५ तः २५ माइक्रोमीटर् स्थूलं भवति । इलेक्ट्रोगैल्वेनिज्ड् इस्पातं चिकनी चञ्चलं च भवति । इदं सहजतया नमति तथा आर्द्रस्थानेषु जङ्गमस्य प्रतिरोधं करोति। रङ्गयितुं अपि सुलभम् अस्ति । जनाः कार-भागानाम्, उपकरणानां, इलेक्ट्रॉनिक्स-यंत्रस्य च कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । प्रक्रिया ASTM A879 नियमानाम् अनुसरणं करोति। इदं उत्पादानाम् कृते उत्तमम् अस्ति येषां सूक्ष्मपृष्ठस्य आवश्यकता अस्ति तथा च किञ्चित् जङ्गमसंरक्षणस्य आवश्यकता भवति।

नोटः- इलेक्ट्रोगैल्वेन्ज्ड् इस्पातं रङ्गस्य अन्तः तथा अधः च सर्वोत्तमरूपेण कार्यं करोति। इदं जङ्गमं सम्यक् निवारयति परन्तु धारणात् तावत् धारणात् न रक्षति यथा हॉट-डाइप-विधिः।

गैलवानेलिंग् 10 .

Galvanaling मिश्रण के साथ गैलवानाइजिंग मिश्रण करता है। गैलवानाइजिंगस्य हॉट-डाइप-गत्ताकरणानन्तरं श्रमिकाः इस्पातं बहु उच्चं तापयन्ति । एतेन ज़िन्क्-आयरन-मिश्र-स्तरः भवति । स्तरः वेल्डिङ्ग-चित्रकलायां सहायकः भवति । गैल्वेनेल्ड् इस्पातं वेल्ड्, आकारं च सुलभं भवति । कार-भवनेषु, उपकरणेषु च अस्य उपयोगः भवति । ASTM A653 Galvanaled Steel Coil इत्यस्य नियमं ददाति । एतेन गुणवत्ता, प्रदर्शनं च स्थिरं भवति ।

विशेषताः लाभाः च .

जंग प्रतिरोध 1 .

जस्ता इस्पातः तस्य जस्तालेपनस्य कारणेन सहजतया जङ्गमं न करोति। जस्तास्तरः अधः इस्पातस्य रक्षणं करोति । यदा जलं वायुः वा कुण्डलं स्पृशति तदा जस्ता प्रथमं प्रतिक्रियां करोति । एतेन कवचम् आक्सीजनं जलं च इस्पातं प्राप्तुं निवारयति । जिंक-स्तरः जिंकाइट् (ZNO), हाइड्रोजिन्क्ाइट्, सिमोन्कोल्लेट् इत्यादीनि विशेषाणि यौगिकानि अपि निर्माति । एते यौगिकाः स्थूलं चलच्चित्रं निर्मान्ति । चलचित्रं जङ्गमं मन्दं करोति, इस्पातं सुरक्षितं करोति च। यदि कुण्डलं खरचितं वा छिन्नं वा भवति चेदपि, जस्ता अद्यापि तस्य रक्षणं करोति । जस्तालेपनं परिवर्तयति यत् इस्पातः जङ्गमस्य प्रति कथं प्रतिक्रियां करोति। स्थूलतर जिंक स्तराः अधिकं रक्षणं ददति। ते कठिनस्थानेषु अधिककालं यावत् तिष्ठन्ति।

• इस्पातस्य करणात् पूर्वं जिंक-लेपनं क्षीणं भवति ।

• रक्षात्मकानि चलच्चित्राणि इस्पातात् आक्सीजनं जलं च अवरुद्धयन्ति ।

• लेपनं खरचनेषु वा कटौ वा स्वयमेव समाधायति।

• जिंक-समृद्ध-प्राइमर्-जनाः कठिन-स्थितौ अतिरिक्तं रक्षणं ददति ।

परीक्षणं दर्शयति जस्तायुक्तं इस्पातं साधारणस्य इस्पातस्य अपेक्षया जङ्गमस्य प्रतिरोधं करोति। आर्द्रस्थाने अथवा बहिः स्थानेषु एतत् सत्यम् अस्ति।

स्थायित्व एवं रखरखाव 1 .

जिंक लेपिंग इस्पातं जालीकृतं इस्पातं दीर्घकालं साहाय्यं करोति। दीर्घकालं यावत् वर्षा-सूर्य-वायु-मध्ये बहिः सम्यक् कार्यं करोति । जनाः छतानां, वेष्टनानां, यन्त्राणां च कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । अत्यन्तं कठोरस्थानेषु स्टेनलेस स्टीलः अधिककालं यावत् स्थास्यति। परन्तु जस्तायुक्तः इस्पातः सम्यक् रक्षणं करोति तथा च न्यूनं भवति। कालान्तरे, जिंक-स्तरः क्षीणः भवितुम् अर्हति । नियमितपरीक्षाः सुलभमरम्मताः च इस्पातं दृढं कुर्वन्ति।

युक्तिः - स्थापयन्तु । जस्तायुक्तं इस्पातं शुष्कस्थानेषु तेषां रक्षणार्थं कुण्डलानि वेष्टयन्तु। प्रायः जलस्य परीक्षणं कुर्वन्तु। यदि भवन्तः क्षतिं पश्यन्ति तर्हि जिंक-समृद्धेन रङ्गेन वा स्प्रे इत्यनेन वा तत् समाधातुं शक्नुवन्ति ।

अनुशंसित रखरखाव अभ्यास: 1 .

1. घर्षण एवं क्षति को रोकने के लिए रसायन या तेल का प्रयोग करें।

2. कागजं वा प्लास्टिकं वा कुण्डलं वा प्लास्टिकं वा संग्रहयति वा शिपिङ्गं वा कृत्वा लपेटयन्तु।

3. जलं शुष्ककुण्डलानि च तत्क्षणमेव पश्यन्तु यदि आर्द्रं भवति।

4. खरोंच को रोकने के लिए पैकेजिंग को ठीक करें।

5. जलवायु-नियन्त्रित-कक्षेषु कुण्डलानि संग्रहयन्तु। तान् अतिदीर्घं न कुर्वन्तु।

व्यय दक्षता 1 .

जस्तायुक्तः इस्पातः धनस्य कृते उत्तमं मूल्यं ददाति। प्रथमे साधारणस्य इस्पातस्य अपेक्षया अधिकं तस्य मूल्यं भवति । परन्तु स्टेनलेस स्टील या चित्रित कुण्डलियों से यह सस्ता है। जिंक-लेपनस्य अर्थः न्यूनं मरम्मतं न्यूनं पुनः चित्रयति च । एतेन कालान्तरे धनस्य रक्षणं भवति ।

जस्ताीकृत इस्पातस्य दीर्घकालं यावत् व्ययस्य सहायता भवति । अस्य मरम्मतं प्रतिस्थापनं च न्यूनानि आवश्यकानि सन्ति। भवनेषु ऊर्जायाः अपि रक्षणं करोति । एतेन वस्तुनिर्माणाय, निर्माणार्थं च स्मार्टः विकल्पः भवति ।

जस्ती इस्पात कुण्डल का अनुप्रयोग

निर्माण एवं छत 1 .

निर्माणे जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः अतीव महत्त्वपूर्णः अस्ति । निर्मातारः छतस्य, भित्ति-पुञ्जानां, बार-स्थानानां च कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । जिंक-स्तरः भवनानि जङ्गम-दुष्ट-वायुमण्डलात् सुरक्षितान् रक्षति । एतेन बहिः उपयोगाय उत्तमं विकल्पः भवति । तत् बलवन्तं भवति, सहजतया न भिद्यते। कठिनस्थानेषु दीर्घकालं यावत् स्थास्यति। अनेकाः निर्मातारः धातुभवनानां, गुटरस्य, भित्तिपटलस्य च कृते जस्तायुक्तं इस्पातकुण्डलं चिन्वन्ति । भवने सर्वेषां जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य प्रायः आर्धभागस्य उपयोगः भवति । अधिकानि नगराणि, नवीनाः परियोजनाः च अस्याः सामग्रीयाः आवश्यकतां वर्धयन्ति, विशेषतः एशिया-प्रशान्तक्षेत्रे ।

विनिर्माण एवं वाहन .

कारखानानि जस्तायुक्तस्य स्टील-कुण्डलस्य उपयोगं कुर्वन्ति यतः कठिनम् अस्ति तथा च आकारः सुलभः भवति । कार निर्मातारः कार-शरीराणां, फ्रेम-स्थानानां, तल-भागानाम् च कृते हॉट-डाइप्-गैत-कुण्डलानां उपयोगं कुर्वन्ति । जिंक-स्तरः एतान् भागान् जङ्गमात् स्थगयति । एतेन काराः सुरक्षिताः तिष्ठन्ति, सम्यक् कार्यं च कर्तुं साहाय्यं कुर्वन्ति । चीन-भारतयोः कार-कम्पनयः अधुना अधिकानि जस्ता-इस्पात-कुण्डलानि उपयुञ्जते । ते लघुतराणि उत्तमाः च काराः इच्छन्ति। अधिकविद्युत्कारानाम् अपि अस्य सामग्रीयाः अधिका आवश्यकता अस्ति । प्रदूषणस्य विषये नवीनाः नियमाः तथा च ईंधनस्य रक्षणस्य विषये कम्पनयः जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य उपयोगं कुर्वन्ति। उत्तम-लेपन-विधिः, स्थानीय-कारखानानि च एतेषु क्षेत्रेषु बृहत्तर-माङ्गं पूरयितुं साहाय्यं कुर्वन्ति ।

अन्ये उपयोगाः २.

केवलं भवनानि काराः च अपेक्षया अधिकं जस्तायुक्तं इस्पातकुण्डलं उपयुज्यते । उपकरणनिर्मातारः प्रक्षालकानां, फ्रिजस्य, वातानुकूलकानां च कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । न जङ्गमं करोति, सुन्दरं दृश्यते च। सामग्रीयाः उपयोगः हरित ऊर्जायाः स्मार्ट-नगरस्य च परियोजनासु अपि भवति । विद्युत्वाहनानि, हरित ऊर्जा च इस्पातस्य आवश्यकतां अनुभवन्ति यत् नूतनानां वस्तूनाम् कृते जङ्गमं न करोति। एशिया-प्रशान्तक्षेत्रे, एकचतुर्थांशं जल्वेनीकृतस्य इस्पातकुण्डलस्य उपयोगः उपकरणानां कृते भवति । नूतनानि नगरस्य परियोजनानि अधिककारखानानि च अस्य इस्पातस्य उपरि गमनस्य आवश्यकतां कुर्वन्ति। इदानीं कम्पनयः एतेषां नूतनानां विपणानाम् कृते चतुरतरं विशेषं च इस्पात-उत्पादं कर्तुं नूतन-प्रौद्योगिक्याः उपयोगं कुर्वन्ति ।

विचार एवं सीमाएँ 1 .

दक्षिण कुण्डल को चुनने

कार्यस्य कृते समीचीनं इस्पातकुण्डलं चिन्वितुं महत्त्वपूर्णम् अस्ति। भवता बहुविषयेषु चिन्तनीयम्। एतानि वस्तूनि परिवर्तयन्ति यत् कुण्डलं कियत् उत्तमं कार्यं करोति तथा च कियत्कालं यावत् स्थास्यति।

1. स्थूलता : स्थूल इस्पातः अधिकं भारं धारयति तथा च दीर्घकालं यावत् तिष्ठति। निर्मातारः किरणानाम्, दृढभागानां च कृते घनकुण्डलानां उपयोगं कुर्वन्ति । वायुनलिकानां इव लघुतरवस्तूनाम् कृते कृशकुण्डलाः उत्तमाः भवन्ति।

2. लेपिंग वजन : जंक लेप रस्ट को पता रखता है। G90 इव गुरु-लेपनानि आर्द्र-अथवा लवण-स्थानानां कृते सर्वोत्तमानि सन्ति । G60 इव लघुतराः लेपाः अन्तः वा सौम्यक्षेत्राय वा उत्तमाः सन्ति ।

3. ग्रेड : प्रत्येकं ग्रेडं स्वकीयं बलं मोचनं च भवति। यदा भवतः कठिनस्य इस्पातस्य आवश्यकता भवति तदा प्रबलाः ग्रेडाः उत्तमाः भवन्ति। यदि भवन्तः कुण्डलं मोचयितुं वा आकारयितुं वा आवश्यकं भवति तर्हि लचीलाः ग्रेडाः उत्तमाः सन्ति ।

4. चौड़ाई एवं लंबाई : कस्टम आकारों को प्रत्येक परियोजना को फिट करने में सहायक होती है। एतेन भवनं, डिजाइनं च सुलभं भवति ।

5. अन्यविचाराः : मूल्यस्य, कार्यप्रकारस्य विषये चिन्तयन्तु, तथा च कुत्र भवान् कुण्डलस्य उपयोगं करिष्यति। भवतः आवश्यकतायाः आधारेण हॉट-डाइप् अथवा इलेक्ट्रोगल्वेनिजिंग् चिनोति ।

युक्तिः- सदैव उद्योगस्य नियमाः पश्यन्तु तथा च भवतः क्रयणपूर्वं स्वस्य आपूर्तिकर्तायाः गुणवत्तां पश्यन्तु।

पर्यावरणीय कारक 1 .

यत्र भवन्तः इस्पातकुण्डलानां उपयोगं कुर्वन्ति तत् स्थानं ते कथं कार्यं कुर्वन्ति इति परिवर्तयितुं शक्नुवन्ति। समुद्रस्य समीपे वायुतले लवणं जिंकं शीघ्रं भङ्गयति। कारखानानां प्रदूषणेन अम्लवृष्टिः भवति यत् जिंकं क्षीणं करोति । आर्द्रस्थानेषु कुण्डलानां संग्रहणं जलं फॉरे कृत्वा श्वेतवर्णीयं जङ्गमं जनयितुं शक्नोति । वेल्डिंग या कटने से उच्च आँच को जिंक को दहना चा सकता है तथा जंक को इस्पात को खुला छोड़ सकता है।

पर्यावरणम्‌	मुख्य जोखिम 1 .	रक्षात्मक क्रिया .
तटीय 1 .	लवण स्प्रे, पिटिङ्ग 1 .	भारी जिंक कोटिंग का उपयोग करें .
औद्योगिक 1 .	अम्ल वर्षा, जंग 1 .	निष्क्रियीकरण, सील किनारे लागू करें .
आर्द्र भण्डारण 1 .	श्वेत जंग गठन 1 .	शुष्क, वायुप्रवाहित क्षेत्र में संग्रहीत करें

सामान्य मुद्दे 1 .

इस्पातस्य कुण्डलेषु उपयोगः अथवा संगृहीतसमये समस्याः भवितुम् अर्हन्ति:

• श्वेतवर्णीयः जङ्गमः दर्शयितुं शक्नोति यत् यदि कुण्डले जलं तिष्ठति, विशेषतः यदि निष्क्रियता सम्यक् न भवति तर्हि।

• खरोंच, कटौती, वेल्डिंग या वेल्डिंग जिंक परत को आहत कर सकते हैं तथा जंग रस्ट को अधिक संभावित कर सकता है।

• यदि जिंकः अपि न भवति वा इस्पातस्य मलम् अपि नास्ति तर्हि दुर्बलस्थानानि निर्मातुं शक्नुवन्ति ।

• यदि श्वेतवर्णीयः जङ्गमः वर्धमानः भवति तर्हि कृष्णानि स्थानानि भवितुम् अर्हन्ति ।

• कुण्डलानि गलतानि संग्रहीतुं, आर्द्रस्थानेषु इव, जङ्गमस्य अधिकसंभावनां करोति।

नोटः- कुण्डलानि परिचर्यायाः सह संचालयन्तु, प्रायः तान् जाँचयन्तु, अधिकांशसमस्यानां निवारणार्थं तान् सम्यक् संग्रहयन्तु।

जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः इस्पातं जङ्गमतः सुरक्षितं करोति। क्षतिः अपि स्थगयति । एषा सामग्री प्रबलं भवति, दीर्घकालं यावत् स्थास्यति च। धनस्य अपि रक्षणाय सहायकं भवति। निर्मातारः छतानां भित्तिनां च कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । निर्मातारः कार-उपकरणयोः कृते तस्य उपयोगं कुर्वन्ति । क्रेतृभ्यः स्थूलतां लेपनं च द्रष्टुं आवश्यकता वर्तते। ते ग्रेडं अपि पश्यन्तु। ASTM मानकं कुण्डलं उत्तमम् इति सुनिश्चितं कर्तुं सहायकं भवति। वायुतले आर्द्रता लवणं च कथं कार्यं करोति इति परिवर्तयितुं शक्नोति। सम्यक् कुण्डलं चित्वा उत्तमं परिणामं ददाति।

फक् .

जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य मुख्यं उद्देश्यं किम् ?

जस्तायुक्तः इस्पातकुण्डलः इस्पातं जङ्गमरूपेण वा क्षतिग्रस्ततां वा न करोति । जस्तास्तरः कवचवत् कार्यं करोति । निर्मातारः कारखानाः च तस्य उपयोगं कुर्वन्ति येन भागाः भवन्ति ये दीर्घकालं यावत् स्थास्यन्ति तथा च दृढाः तिष्ठन्ति।

जिंक-लेपनं कथं जङ्गम-लेपनं निवारयति ?

इस्पातस्य पूर्वं जस्ता जलं वायुः च मिलति। एतेन उपरि विशेषस्तरः भवति । स्तरः जलं वायुं च स्थगयति, वायुः च इस्पातं स्पृशति।

जनाः अधिकतया जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य उपयोगं कुर्वन्ति ?

जनाः निर्माणे, कारनिर्माणे, उपकरणनिर्माणे च जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य उपयोगं कुर्वन्ति । छतानां, कारभागानाम्, यन्त्रस्य च टुकडानां कृते इदं हितकरम् अस्ति ।

किं जस्तायुक्तं इस्पातकुण्डलं चित्रितं कर्तुं शक्यते ?

भवन्तः जस्तायुक्तं इस्पातकुण्डलं चित्रयितुं शक्नुवन्ति। पृष्ठं प्रथमं स्वच्छं शुष्कं च भवितुम् आवश्यकम्। विशेषप्राइमराः रङ्गस्य लंजीं जिंक-स्तरं प्रति साहाय्यं कुर्वन्ति ।

जस्तायुक्तस्य इस्पातकुण्डलस्य कृते कानि मानकानि प्रवर्तन्ते?

ASTM A653 तथा ISO 3575 जस्ती इस्पात कुण्डल के लिए मुख्य नियम हैं। एते नियमाः वदन्ति यत् लेपनं कियत् स्थूलम् अस्ति, पृष्ठं कथं दृश्यते, तथा च कियत् सम्यक् जङ्गमेन सह युद्धं करोति।